Prawa autorskie a sztuczna inteligencja – co musisz wiedzieć?

Rozwój sztucznej inteligencji przebiega w dynamicznym tempie, coraz mocniej oddziałując na procesy tworzenia oraz wykorzystywania różnego rodzaju treści w postaci tekstów, zdjęć czy filmów. W dość krótkim czasie zdążyliśmy doczekać się książek i filmów krótkometrażowych, które niemal w całości zostały stworzone przez AI. Wykorzystywanie sztucznej inteligencji w procesach twórczych, z jakimi niegdyś kojarzono wyłącznie ludzkich artystów budzi wiele emocji – szczególnie jeżeli chodzi o prawa autorskie. Czy algorytm może być uznawany za autora, a dzieło wygenerowane za pomocą AI podlegać ochronie prawnej? Poznaj odpowiedź na te i inne pytania związane z prawem autorskim w kontekście sztucznej inteligencji.

Prawnik IT odpowiada: czym jest dzieło stworzone przez sztuczną inteligencję?

By móc lepiej wyjaśnić zagadnienia związane z kwestią praw autorskich do dzieł wykonanych przy pomocy sztucznej inteligencji, należy sięgnąć do aktualnie obowiązującej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z jej treścią, prawem autorskim nazywa się każdy przejaw działalności twórczej, który wyróżnia się indywidualnym charakterem ustalonym w jakiejkolwiek postaci – niezależnie od swojego przeznaczenia, wartości czy sposobu wyrażenia. Jednocześnie owa działalność ma swój początek w psychice twórcy. Oznacza to, że chronione prawem są wyłącznie dzieła wyjątkowe i oryginalne, będące efektem pracy człowieka. Działalność twórcza nie może być więc wynikiem kreatywnego działania osób prawnych, zwierząt, przyrody czy urządzeń elektronicznych; to zaś sugeruje, że sztuczna inteligencja nie może być autorem dzieła, a tekst, grafika czy wideo stworzone przez AI nie stanowi utworu w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Tym sposobem dochodzimy do następującej konkluzji:

Dzieła stworzone przez sztuczną inteligencję nie są objęte ochroną w trybie przepisów prawa autorskiego, zaś utwory powstałe przy wykorzystaniu generatorów treści działających w oparciu o systemy AI zasadniczo stają się domeną publiczną – z której może korzystać każdy.

Pojawią się również koncepcje, które zakładają nadanie statusu utworu dziełom stworzonym przez sztuczną inteligencję w zależności do wielości wkładu twórczego człowieka, zazwyczaj użytkownika narzędzia generatywnej sztucznej inteligencji w wytworzenie danego dzieła.

Nie ulega wątpliwości, że dzieła tworzone przez sztuczną inteligencję powinny być chronione, ponieważ brak takiej ochrony stanowi przeszkodę w jej rozwoju, nie zachęca do inwestowania w jej rozwój, a także zmniejsza pewność prawa użytkowników sztucznej inteligencji.

Prawo IT w tym temacie nie jest jasne i jednoznaczne. Wciąż oczekujemy na przepisy regulujące kwestie własności oraz ochrony intelektualnej utworów generowanych przez sztuczną inteligencję.

Pozostaje jednak pytanie: co w przypadku, gdy w treściach stworzonych za pomocą AI można dostrzec intensywne „inspirowanie się” działalnością twórczą ludzkich autorów?

Trening sztucznej inteligencji a prawa autorskie, czyli skąd biorą się pozwy związane z naruszeniami w tym temacie

Obecnie trening sztucznej inteligencji obejmuje korzystanie z materiałów chronionych prawami autorskimi – działa bowiem w oparciu o prawo do dozwolonego użytku, zezwalające na korzystanie z dzieł chronionych prawem autorskim pod pewnymi warunkami, które nie wymagają uzyskania zgody pierwotnego właściciela. Systemy sztucznej inteligencji działają podobnie do innych modeli uczenia maszynowego, identyfikując oraz replikując wzorce danych. Oznacza to, że by wygenerować konkretny wynik, system AI musi nauczyć się na pracy ludzi. Mimo tego rośnie liczba pozwów związanych z nieprawidłowym wykorzystywaniem przez sztuczną inteligencję utworów chronionych prawami autorskimi. Firmy zajmujące się tworzeniem systemów sztucznej inteligencji notorycznie pozywane są przez wielkie koncerny za między innymi kopiowanie i przetwarzanie obrazów bez uzyskania pozwolenia, wykorzystywania artykułów do trenowania modeli AI czy nielegalnemu treningowi chatbotów w oparciu o teksty piosenek chronionych prawem autorskim. Niestety, dotychczasowe przepisy prawne nie regulowały w sposób jasny zagadnień związanych z koniecznością uzyskiwania przez firmy zgody autorów dzieł na korzystanie z ich utworów. Między innymi z tego powodu temat „legalności” stosowania AI wzbudza tak skrajne emocje. Rozwiązanie w tym zakresie przewiduje przyjęty w marcu 2024 r. AI Act, które ujednolica kwestie pozyskiwania danych do trenowania sztucznej inteligencji przynajmniej na obszarze unijnym.

W celu ustrzeżenia się przed sztuczną inteligencją, wielu twórców zaczyna inwestować w oprogramowania uniemożliwiające systemowi posiłkowanie się konkretnymi danymi. Inne firmy nawiązują płatną współpracę z twórcami treści, w przypadku gdy ich dzieła są wykorzystywane w treningu systemów opierających się o AI. Jak jednak możemy wywnioskować na podstawie rosnącej liczby spraw sądowych, powyższe rozwiązania nie sprawdzają się w każdym przypadku.

Doświadczony prawnik sztucznej inteligencji – wsparcie dla Twojej firmy

Prawo IT to wciąż nowa nauka, łącząca dotychczasową wiedzę z zakresu prawa z zagadnieniami związanymi z nową technologią – w tym sztuczną inteligencją. Kancelaria Adwokacka Adwokat Beaty Kapały świadczy kompleksową pomoc prawną w zakresie legalności narzędzi powstałych w oparciu o AI. Doświadczony prawnik sztucznej inteligencji jest w stanie między innymi przeprowadzić audyt ryzyka na wybranym etapie wdrażania nowoczesnych rozwiązań, doradzić w zakresie kontraktów wykorzystujących AI, a także zaoferować wsparcie prawne w zakresie rozliczeń osób trzecich w związku z wykorzystywaniem przezeń sztucznej inteligencji. Skorzystanie z pomocy osoby, która na co dzień pracuje z przedstawicielami branży IT niesie za sobą szereg korzyści; prawnik IT może stać się nieocenionym sprzymierzeńcem firmy, zwłaszcza jeżeli jako przedsiębiorca planujesz wykorzystywanie sztucznej inteligencji w rozwoju swojego biznesu.